O szpitalach w średniowieczu
- Szczegóły
- Kategoria: Artykuły
- Opublikowano: niedziela, 29, kwiecień 2012 18:20
- Administrator
- Odsłony: 6635
Krzysztof Optołowicz
O szpitalach (przytułkach) na Kujawach w średniowieczu.
Jak wiadomo, pierwsze szpitale pojawiły się już w starożytności. Jednak rozwój tychże instytucji przypada na czasy średniowiecza. W okresie tym pełniły one dwojaką rolę: lecznic oraz domów opieki dla ubogich, starców, chorych, bezdomnych i pielgrzymów. W okresie panowania Karola Wielkiego rozwinęła się szczególnie instytucja szpitala zakonnego. W okresie pełnego średniowiecza istniały różne typy szpitali, jak miejski (najpopularniejszy), klasztorny czy biskupi.
Jeżeli chodzi o Polskę, pierwszym typem przytułku był klasztorny. Tworzyli je benedyktyni i benedyktynki oraz cystersi i cysterki. Dzieliły się one na wewnątrzklasztorne oraz prepozytury, które miały charakter wyodrębniony. Ta druga forma została również zaadaptowana przez kanoników regularnych.
Rozwój szpitalnictwa był spowodowany przybyciem do Polski zakonów, których zadaniem było prowadzenie tego typu instytucji. Najwcześniej przybyli bodaj joannici. Na tym zakonie z kolei było wzorowane zgromadzenie krzyżowców z czerwoną gwiazdą, których to sprowadziła do Wrocławia w latach 1242-1245 wdowa po Henryku Pobożnym – Anna. Ze Śląska zgromadzenie to rozprzestrzeniło się w XIII w. na Kujawy (Inowrocław i Brześć Kujawski). Zakonem, który działał w wielu rejonach ówczesnej Polski, byli również duchacy (pierwszy ich szpital powstał w 1220 r. na Prądniku k. Krakowa). Na tym polu aktywni byli również antonici, ale nie osiągnęli oni większego znaczenia w Polsce. Przybyli na Śląsk prawdopodobnie z Czech na początku XIV w.
Niektóre szpitale były prowadzone również przez bractwa, jak bractwa ubogich czy bractwa Bożego Ciała.
Wraz z rozwojem sieci diecezjalnej, przy poszczególnych katedrach również zakładano szpitale. Zarządzała nimi przeważnie kapituła katedralna.
Od połowy XIV w. szpitale były również zakładane przez poszczególne miasta. Jednocześnie następował proces, zwany komunalizacją szpitalnictwa znajdujących się tamże szpitali kościelnych. Było to spowodowane niedostateczną liczbą duchowieństwa oraz chęcią odniesienia przez miasto korzyści majątkowych. Natomiast przy tych szpitalach w miastach, które pozostały w rękach kościelnych, ustanowiono instytucję witrykusa (kontrolera miejskiego).
Szpitale parafialne (zwłaszcza na wsi) stanowiły chyba w Polsce średniowiecznej rzadkość, ponieważ mamy o nich informacje pochodzące dopiero z XVI bądź XVII w.